Is reminiscentie een therapie?

Volgens Nederlandse maatstaven is sprake van een therapie wanneer de resultaten aantoonbaar en reproduceerbaar zijn. Daarbij moet de begeleider een erkend therapeut zijn en moet degene die de therapie ondergaat, weten dat het een therapie betreft. Er worden echter behandelmethoden toegepast onder de noemer ’therapie’ die niet aan alle bovengenoemde voorwaarden voldoen en volgens de behandelaars en behandelden toch het gewenste resultaat opleveren. De wetenschappelijke onderzoeken die tot nu toe naar reminiscentie zijn gedaan, hebben allemaal een ‘voorbereidend’ karakter en hoewel de resultaten hoopvol zijn, verwijzen ze alle naar verder uitgebreid onderzoek (grootschaliger en/of (meer) controlegroepen etc.)

Dat neemt niet weg dat reminiscentie bewust kan worden ingezet om een therapeutisch doel te bereiken b.v. groepsreminiscentie als preventie voor eenzaamheid, reminiscentie als hulp bij depressie, reminiscentie als middel om te werken aan een positiever zelfbeeld etc.

In veel gevallen wordt reminiscentie binnen de ouderenzorg gebruikt als plezierige en zinvolle activiteit, met mogelijk enig therapeutisch effect.

Is reminiscentie een benaderingswijze, zoals ROB of validation?

Reminiscentie bestaat uit interventies om herinneringen op te halen en te presenteren en was oorspronkelijk gericht op ‘ouderen in het algemeen’ en niet specifiek op ‘ouderen met dementie.’ Daarom valt reminiscentie niet onder benaderingswijzen zoals ‘ROB’ (realiteits oriëntatie benadering) of ‘Validation.’

Reminiscentie kan gebruikt worden binnen beide genoemde benaderingswijzen en die kunnen op hun beurt gebruikt worden binnen reminiscentiewerk.

Reminiscentie kan dus ook (en niet alleen maar) gebruikt worden voor mensen met dementie, omdat een beroep gedaan wordt op het gedeelte van het geheugen dat nog intact is.

Kan reminiscentie het best in groepen worden gedaan?

Reminiscentie kan zowel in groepen als individueel (één begeleider op één deelnemer) worden gedaan. Beide manieren hebben voor- en nadelen.

Het voordeel van groepsreminiscentie is de stimulans die de deelnemers van elkaar krijgen, de herkenning van elkaars verhalen, de sociale contacten en het onderlinge plezier. Nadeel van groepen kan zijn dat deelnemers minder persoonlijke aandacht krijgen. Ook voelen niet alle mensen zich prettig in een groep of zijn in staat zich in een groep te manifesteren. Mensen die doof zijn, onverstaanbaar of onsamenhangend spreken zullen bijvoorbeeld niet goed in een groep functioneren.

Voordeel van individuele reminiscentie is dat doofheid of moeilijk verstaanbaar spreken minder een bezwaar is. Ook is individuele reminiscentie te gebruiken bij mensen die gebaat zijn bij (een periode van) intensieve individuele aandacht. Individuele reminiscentie kan in sommige gevallen ook meer diepgang krijgen dan groepsreminiscentie. Individuele reminiscentie hoeft bovendien niet altijd als een aparte activiteit worden toegepast, maar kan worden geïntegreerd in de dagelijkse omgang met individuen.

Houdt reminiscentie zich alleen bezig met prettige herinneringen?

Reminiscentie richt zich op ‘verwerkte’ herinneringen en niet op onverwerkte, slecht verwerkte of traumatische herinneringen. Reminiscentie gaat alleen op zoek naar herinneringen waar de deelnemer graag over praat. Dat kunnen prettige, maar ook minder prettige herinneringen zijn. Het is niet erg als een deelnemer tijdens reminiscentie emotioneel wordt. Zowel vreugde als verdriet horen bij het leven. Om te voorkomen dat bij groepsreminiscentie deelnemers worden geconfronteerd met onderwerpen waar zij liever niet over praten, is het verstandig om het thema van te voren af te spreken. Als een deelnemer bezwaar heeft tegen een bepaald thema kan dat beter worden overgeslagen. Eventueel kan worden gevraagd of de betreffende deelnemer naar de anderen wil luisteren zonder zelf te vertellen.

Toch is het niet te voorkomen dat er tijdens groepsreminiscentie opeens een onderwerp ter sprake komt dat niet was afgesproken, maar in onze ervaring heeft dat zelden een probleem opgeleverd.

Is reminiscentie geschikt voor ouderen met een psychiatrische achtergrond?

Dat hangt af van de aard van de psychiatrische aandoening en (net als bij alle deelnemers aan reminiscentie) van het specifieke verleden en de verwerking daarvan.

Bij ouderen met een psychiatrische achtergrond die dementie ontwikkelen, gaat dat laatste ziektebeeld overheersen en is reminiscentie niet heel anders dan voor andere ouderen met dementie.

Het kan noodzakelijk zijn om van te voren meer afspraken te maken dan gebruikelijk, bv. alleen naar herinneringen zoeken die gaan over zaken waar men trots op kan zijn of waar men plezier aan ontleent. De deelnemer(s) moeten zich bovendien aan die afspraken kunnen houden.

Het spreekt vanzelf dat de begeleiders ervaring met en kennis van psychiatrie nodig hebben. Zie ook dit artikel: Reminiscentie in de ouderenpsychiatrie

Voor wie is reminiscentie geschikt?

Reminiscentie is geschikt voor iedereen (jong en oud) die in staat is en het plezierig vindt om herinneringen op te halen en te presenteren.

“Voor mensen die zich dwangmatig met het verleden bezig houden, is reminiscentie niet geschikt. Dit kunnen mensen zijn die vluchten in het verleden dat zij verheerlijken of mensen die zich niet kunnen losmaken van een traumatisch verleden dat hen angst, schuldgevoel etc. bezorgt.” (vrij naar prof. dr. A.Marcoen, Universiteit van Leuven).

Citaat van Faith Gibson (Prof. Social Studies, Univerity of Ulster) uit haar boek ‘Reminiscence and recall’ (1994): ‘Reminiscentiewerk kent vele verschillende benaderingen, afhankelijk van kennis, bekwaamheid, zelfvertrouwen en ervaring van de mensen die het gebruiken. Het is geen bundel uitputtend geteste technieken. Maar het is een losse verzameling van ideeën resulterend in diverse benaderingen, activiteiten en praktijken die verschillen naargelang het doel en de plaats waar het zich afspeelt.’